Itinanghal ng Kontrobersyal,
Oktubre 19, 2005; Sabado, 11:30 p.m.

Patay-sindi ang ilaw sa kanilang bahay, parang Christmas light. Ipinakikita kasi sa amin ng isang residente sa isang squatters area na si "Mang Nestor" (di-tunay na pangalan) ang kanilang illegal connection ng kuryente o mas kilala bilang “jumper."

Sa oras daw na matanggal ito, sigurado mainit na at kung gabi, walang kasing dilim sa kanilang buong komunidad.

"[So ito wala kayong kuntador?]," tanong ng Kotronbersyal.

Sagot ni Mang Nesto, "Wala."

"Wala kayong charge?" Wala, wala lahat, sagot ni Mang Nestor.

"Ilang bahay 'yan?"

Sagot niya: "Wala pang 20 mga 18, 17 ang nakakonekta dito."

Sa poste ng MERALCO nakakabit ang kanilang jumper.

Sa pamamagitan lang ng maninipis na kable ay marami ang nakikinabang sa kuryente.

Sino raw ba ang tatagal kung kahit ilaw, wala ka pa.

Kaya naman ganoon na lang ang pagkapit nila baka kasi libre na mawala pa.

"Naano lang kami sa maliliit na bata.'Yun lang namin ang hinihiling namin pag nag-raid sila inaano namin, maawa naman kayo sa mga bata. Walang problema sa aming malalaki e pwede kaming matulog ng walang ilaw e kahit magtiyaga lang kami sa katol. 'Yung bata na lang [ang kanilang isipin]," ani Mang Nestor.

"Nakatulong sa amin 'yung liwanag ng bahay namin. Masaya kami dahil sa nagkakaroon kami ng ilaw, TV, electric fan, kaso pagdating nga lang sa labas illegal kami sa gobyerno. Nagnanakaw kami sa MERALCO," ani "Mang Ben."

Kung hindi mahuhuli ng MERALCO, 24 oras nakakabit ang jumper sa poste. Ibig sabihin magdamag silang may kuryente.

Malaki raw ang pasasalamat ni Mang Ben, na siyam na taon nang residente dito. Marami kasi siyang maliliit na anak na nakikinabang.

" 'Yun nga medyo nakamenos kami pero 'yung dibdib namin parang kinakabahan din kami. Kahit hatinggabi ay kinakabahan kami," ani Mang Ben.

"Nakakatakot talaga unang una pag oras na mahuli ka kung ilang taon ka nakatira dun babayaran mo sa MERALCO ang konsumo ng kuryente."

Mahirap man ang buhay nina Mang Ben, pangarap din niya ang magkaroon ng legal na kuryente.

Pero kung paano ay hindi raw niya alam.

"Dito hindi kasi hindi naaprubahan. Dati dito may sumubok kaya lang hindi inaprubahan e. Sabi hindi raw dito inaaprubahan gawa ng squatter," ani Mang Ben.

Ayon sa MERALCO, dati ay hindi binibigyan ang mga nakatira sa mga lupang hindi nila pag-aari.

Pero para matulungan sila ay minarapat ng MERALCO na tulungan ang mahihirap sa pamamagitan ng "depressed area electrification" para lehitimo silang makakonsumo ng kuryente.

Ayon sa MERALCO kahirapan daw ang madalas na dahilan ng mga taong nakatira sa depressed areas kaya sila nagnanakaw ng kuryente. Pero hindi raw ito sapat na rason para gumawa nang ilegal.

Sa 20 bahay na meron sa lugar na ito, wala ni isa ang may kontador ng MERALCO.

"Itong pagja-jumper namin hindi namin talaga gusto ito kaso lang napilitan kami sa kahirapan ng buhay namin. Tsaka dito wala kaming hanapbuhay na maganda. Halos araw-araw ang mga tao dito ay nanunungkit ng basura sa ilog para lang makapagkape sila," ani Mang Ben.

"Para po sa akin kakayanin ko kung may hanap-buhay po pero katulad po niyan wala. Tama lang po sa pagkain namin ang kinikita namin sa paghahanap buhay namin," ani "Aling Nora."

Ayon naman sa MERALCO, hindi makatarungan ang katwiran ng mga tao dahil dapat daw ang pagbayaran ang kinukunsumong enerhiya dahil binibili rin ito ng kompanya.

Madalas daw nagiging sanhi ng sunog ang mga ilegal na koneksyon ng kuryente ayon sa MERALCO, lalo raw sa mga depressed area.

Bunsod daw ito ng mga substandard equipment na ginagamit sa paggawa ng jumper -- mga putol-putol na kable na pinagdugtong-dugtong.

Pero hindi lang daw mahihirap ang kumakabit sa pamamagitan ng jumper.

Marami rin daw sa mayayaman at malalaking kompanya ang gumagawa nito. Isinasabay na raw ito sa pagpapatayo ng bahay o building, in short, built-in na ang mga jumper.

Ayon sa MERALCO marami ang mga nagnanakaw na malalakas gumamit ng kuryente tulad ng mga bahay na may air-condition nang 24 na oras at mga pabrikang malakas kumunsumo ng kuryente.

Madaling araw daw kung mag-inspeksyon ang MERALCO para mahuli ang ganitong mga kompanya.

Republic Act 7832 o mas kilala bilang Pilferage Act, ang batas na sumasakop sa mga nagnanakaw ng kuryente. Itinuturing itong kasong kriminal.

Sa Section 7 ng batas na ito ay nakasaad na sino man ang mahuling nagnanakaw ng kuryente ay magmumulta ng mula P10,000 hanggang P20,000 o kaya’y prison mayor o pagkakakulong ng mula anim hanggang 12 taon ang parusa.

Bukod dito ay kailangan din bayaran ang kuryenteng ginamit sa mga taong ilegal ang koneksyon ng may sala.

Pwede ring kasuhan ang sinumang mahuhuling nagkakabit ng jumper.

Ayon sa MERALCO bumaba na nga raw ang bilang ng mga ilegal na koneksyon pero hindi pa rin tuluyang nawawala.

Tubig

Sa haba ng pila-balde at dami ng mga nasasalok na tubig ng mga residente ay hindi kikita ang Maynilad sa kanila.

Nagmumula kasi mismo sa punong linya ng tubo ng Maynilad ang tubig na lumalabas dito.

Si "Mang Jun" ang may ari ng posong ito. Dalawang klase ng linya ng tubig ang pinagkukunan niya. Kung meron siyang ilegal ay meron din naman daw siyang legal na linya ng tubig.

Marami raw residente sa kanila ang walang sariling kuntador ng tubig.

Kaya naisipan niyang tumulong.

"Pagka merong makikiigib s'yempre matatanggihan mo ba 'yun.... bibigyan mo 'yun. Para makamenos ka naman kung meron kang ilegal, iilegal mo 'yun para makamenos ka naman ng konti, makatipid ka," ani Mang Jun.

Tipid na ang mga kapitbahay sa ilegal na tubig, kumikita rin si Mang Jun dito.

Sumisingil siya ng P0.50 kada timba ng tubig.

Tama lang daw itong pambawi sa buwanang metro niya. Kung minsan kasi kinokonekta niya rin ito sa legal.

"Kung minsan pinakakain din namin sa metro gawa ng inaaalala namin 'yung magmemetro baka naman magtaka yung nagre-reading. Masyadong mababa," ani Mang Ben.

Takot si Mang Ben na mahuli ng Maynilad.

Pero dahil marami ang nakikinabang dito, lahat ng tao sa kanilang lugar laging nakaalerto pagdating ng inspektor ng tubig.

"S'yempre alam mo 'yung mga araw ng pagre-reading. Alam mo 'yung araw at petsa so magkabit ka man ng ilegal kung inaakala mong magre-reading , ilalagay mo na sa metro," ani Mang Jun.

Hindi raw malaking kawalan sa Maynilad ang ilegal na linya ng tubig kaya malinis daw ang konsensiya ni Mang Jun sa pagtulong raw niya sa kapwa.

"One-fourth lang ang nakukuha namin sa kanila. Sa nakukuha namin na one-fourth marami ang nakikinabang. Hindi pa rin sila lugi gawa ng sa dami ng nakikinabang yung one-fourth na pakinabang namin sa NAWASA kami rin nama’y pinakikinabangan din naman 'yung one-fourth na 'yun sa mga taong-bayan din naman napupunta 'yun e," ani Mang Jun.

Kung may 30 bahay sa barangay nina Mang Jun, pito lang silang may kontador ng tubig.

Ang natitirang 23 ay pawang nagbabayad lang para makaigib. Isa na rito si "Jeffrey."

Hindi na siya nangangarap pa na magkaroon ng sariling kontador dahil P8,000 ang kakailanganin sa pag-aaply nito.

"Kasi ang taas po ng hinihingi sa pag-aaply kaya hindi po kami makapag-apply dahil mahirap lang po ang buhay namin," ani Jeffrey.

Ayon sa Maynilad, mabigat talaga sa bulsa ang paunang bayad sa pagpapakabit ng kuntador pero niluluwagan daw din nila ang mga nag-aaply.

Tulad ng kuryenye, sa tubig, kahit sa malalaking subdibisyon ay may gumagawa ng ilegal para mabawasan ang bayarin.

Pangunahing pangangailangan ang tubig kaya ang regular na pagsingil ng pagkonsumo nito ay para rin daw sa pagsasaayos ng serbisyo sa tao.

Pero sa mga tulad ni Jeffrey na walang permanenteng trabaho ay titiisinna lang niya ang paulit-ulit na pag-iigib at pagbabayad ng barya kada timba.

"Kasi po kung sa araw-araw na dumadaan kung meron lang po kaming halagang P5, may tubig na po kami. E kung may sarili po kaming kuntador kung wala kaming halagang P200, wala kaming ibabayad sa bill namin sa tubig. hindi po gaya ng may barya," ani Jeffrey.

Sa oras daw na magpalit na ang Maynilad ng kanilang water pipes ay mahihirapan na raw ang mga gumagawa ng ilegal.

"Talagang mahihirapan pag nailipat na lahat ng tubig na 'yan sa bagong kuwan talagang mahihirapan kapag nailipat yan. Sa ngayon hindi pa. Pero pag nailipat 'yan, wala na talagang... hirap na ang mga tao dito sa tubig," ani Mang Ben.

Kung ang pipes ay mapapalitan, sa kwento ni Jeffrey, mahihirapan putulin ang kultura ng suhol at pag-aareglo.

"Halimbawa po nahuli na po sila... o ilegal 'yan mumulta kayo puputulan kayo. Ang gagawin po ng may-ari po ng linya ng tubig aaregluhin na lang po. Kung pwede pakikiusapan kung pwede 'yung ganun halaga at nagkasundo hindi na po pararatingin dun. Kung hindi naman po nagkasundo tutuluyan po 'yun puputulan po 'yung linya nila... sa maliit P1000, sa malaki P3000," ani Jeffrey.

Ipinagbabawal din ng batas ang illegal connection ng tubig ganoon din ang pagbebenta ng nakaw na tubig. Pagkakakulong at multa rin ang kaparusahan.

'Yun nga lang, mahirap mabuko ang prueba.

Ayon sa Maynilad, hindi tulad sa MERALCO na kita agad ang pruweba ng ilegal na koneksyon, mahirap raw ang paghuhukay para mapatunayang ilegal ang koneksyon ng tubig.

Cable TV

Tubig, kuryente, dalawa lang sa pangunahing pangangailangan ng tao.

Pero kahit panonood ng telebisyon ay nagiging bahagi ng pang-araw araw na pangangailangan ng tao.

Lalo na nang dumami ang channel sa TV at ipinakilala ang cable television.

Ang pagtaas ng bilang ng nakakalibre sa koneksyon ng cable sa ilegal na pamamaraan ay labis na ikinababahala ng Philippine Cable Team Association (PCTA).

Ayon sa grupo, may mga lugar na isa hanggang apat at isa hanggang 10 ang average ng mga nagnanakaw ng cable TV.

Si Mang Erning, luma man ang kanyang TV, may cable connection naman ito.

Sa lugar ni Mang Erning ay halos buong barangay daw nila ay may cable TV pero ilegal ang mga ito.

Mga dating subscriber daw sila pero nang maputulan ng koneksyon ay naipagpatuloy pa rin nila ang kasiyahan.

Madali lang naman daw gumawa ng illegal connection.

Sa ngayon ay ginagawa raw ng PCTA ang lahat ng paraan para masugpo ang illegal cable connection .

May teknolohiya raw na tinatawag na addressable box na nagagawang encrypted lahat ng signal ng cable. Kahit nakakonekta sa cable ang residente ay hindi sila makakatanggap ng signal.

Sa unang paglabag ay P1,000 ang katapat na multa. Sa ikalawa ay P3,000 at sa ikatlong pagkakataon ng paglabag ay P5,000 ang multa.

Pero naniniwala si "Mang Erning" na walang saysay ang kahit anong batas laban sa ilegal na cable connection.

Mismong mga tauhan raw ng mga cable operator ang problema.

"Bakit hindi pa mapatupad ng maayos samantalang nakikinabang naman lahat. Bakit ba hindi mabayaran 'yan e magkano lang 'yan. Kasi ang lumalabag nanggagaling sa loob," ani Mang Erning.

Wala na raw libre sabi nga ng Maynilad.

May pera mang pambayad o wala, ang pagiging tapat ay hindi mabibili sa kung saan saan lamang. Libre dapat ito sa bawat katauhan.